ฟักข้าว .
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Momordica cochinchinensis (Lour.) Spreng.
ชื่อสามัญ : แก็ก (Gac) Baby Jackfruit, Cochinchin Gourd, Spiny Bitter Gourd, Sweet Gourd
ชื่ออื่นๆ : ขี้กาเครือ (ปัตตานี) ผักข้าว (ตาก ภาคเหนือ) มะข้าว (แพร่) แก็ก (Gac เวียดนาม)
วงศ์ : วงศ์เดียวกับแตงกว่า และวงศ์ CUCURBITACEAE
โดยฟักข้าวเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดตั้งแต่ในประเทศจีนตอนใต้ พม่า ไทย ลาว เขมร เวียดนาม มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ และบังกลาเทศ
ลักษณะลำต้นของฟักข้าว
ฟักข้าวเป็นไม้ประเภทล้มลุก โดยเป็นเถาเลื้อย มีมือเกาะ แบบเดียวกับตำลึง ใบเป็นใบเดี่ยว รูปหัวใจ หรือรูปไข่ รูปร่างคล้ายใบโพธิ์ ความกว้างยาวเท่ากันประมาณ 6-15 เซนติเมตร ขอบใบหยักเว้าลึกเป็นแฉก 3-5 แฉก
ดอกฟักข้าว
ดอกลักษณะดอกจะออกบริเวณข้อต่อระหว่างใบ หรือ ซอกใบ โดยออกข้อละดอก ลักษณะ คล้ายดอกตำลึง ลักษณะกลีบดอก ขาวอมเหลือง หรือขาวแกมเหลือง ก้านเกสรและกลีบละอองมีสีม่วงแกมดำ หรือน้ำตาลแกมม่วง ใบเลี้ยงประดับมีขน โดยดอกจะเป็นดอกแบบ เพศไม่สมบูรณ์ แยกแป็นดอกดอกเพศผู้และดอกเพศเมีย และจะอยู่ต่างต้นกัน ดอกเพศผู้จะมีสีเหลือง มีกลีบดอก 5 กลีบ ส่วนดอกเพศเมียจะมีขนาดเล็กกว่า
ผลฟักข้าว
ผลของฟักข้าวจะมีรูปร่างกลมรีและผลกลม มีหนามเล็ก ๆ อยู่รอบผล ผลอ่อนมีสีเขียวอมเหลือง เจริญได้เองโดยต้องถูกผสม เป็นต้นไม้แยกเพศ เมื่อผลสุกจะมีสีแดง หรือแดงอมส้ม ภายในมีเมล็ดจำนวนมากเรียงตัวกันคล้ายเมล็ดแตง
เมล็ดฟักข้าว
ภายในผลฟักข้าวนั้นจะมีเมล็ดสีน้ำตาลจำนวนมากเรียงตัวอยู่คล้ายเมล็ดแตง ด้านในเมล็ดมีเนื้อสีขาว เมล็ดดิบมีพิษ ต้องคั่วหรือต้มให้สุกก่อนนำมาใช้
การขยายพันธุ์ฟักข้าว
ฟักข้าวสามารถขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ดเป็นหลัก หรือแยกรากปลูกก็ได้ ชอบพื้นที่ชุ่มน้ำ ฟักข้าวเป็นไม้เถาที่ต้องการน้ำมาก ฟักข้าวจะเริ่มมีดอกหลังจากปลูกไปได้แล้วประมาณ 2-3 เดือน ดอกจะเริ่มออกในราวเดือนพฤษภาคมและให้ดอกจนถึงราวเดือนสิงหาคม ผลสุกใช้เวลาโดยประมาณ 20 วัน เก็บเกี่ยวผลได้ในช่วงเดือน กรกฎาคมถึงเดือนกุมภาพันธ์ และใน 1 ฤดูกาลจะเก็บเกี่ยวสามารถได้ผลมากถึง 30-60 ผล
คุณค่าทางโภชนาการ
ในประเทศไทยคนสมัยก่อนนำผลฟักข้าวอ่อนสีเขียวเป็นอาหาร เนื่องจากรสชาติเนื้อฟักข้าว เหมือนมะละกอ วิธีการนำมารับประทานโดยการนำมาลวกหรือต้มให้สุก จิ้มกินกับน้ำพริก หรือใส่แกง ส่วนยอดอ่อน ใบอ่อนนำมาเป็นผักได้ โดยการนึ่งหรือลวกให้สุก เช่นเดียวกับผลอ่อนนำไปปรุงเป็นแกง เช่น แกงแค หรือจิ้มน้ำพริกได้เช่นเดียวกัน
สรรพคุณของฟักข้าว
1.ผลอ่อนฟักข้าวและใบอ่อน ช่วยลดน้ำตาลในเลือดผู้ป่วยเบาหวานได้ (ผลอ่อน,ยอดฟักข้าว)
2.ช่วยบำรุงปอด ช่วยแก้ฝีในปอด (เมล็ด)
3.ใบฟักข้าวมีรสขมเย็น มีสรรพคุณช่วยแก้ไข้ตัวร้อนได้ (ใบ)
4.สรรพคุณฟักข้าว รากช่วยถอนพิษไข้ (ราก)
5.ช่วยขับเสมหะ (ราก)
6.ช่วยแก้ท่อน้ำดีอุดตัน (เมล็ด)
7.ช่วยขับปัสสาวะ (เมล็ด)
8.ฟักข้าว สรรพคุณของใบช่วยแก้ริดสีดวง (ใบ)
9.ใบนำมาตำใช้พอกแก้อาการปวดหลังได้ (ใบ)
10.ช่วยแก้กระดูกเดาะ (ใบ)
11.ช่วยแก้เข้าข้อ อาการปวดตามข้อ (ราก)
12.เมล็ดแก่นำมาบดให้แห้ง ผสมน้ำมันหรือน้ำส้มสายชูเล็กน้อย นำมาใช้ทาบริเวณที่มีอาการอักเสบ อาการบวม จะช่วยรักษาอาการได้ และยังช่วยรักษากลากเกลื้อน โรคผิวหนัง ผดผื่นคันต่างๆ อาการฟกช้ำได้อีกด้วย (เมล็ดแก่)
13.รากใช้ต้มดื่มช่วยถอนพิศทั้งปวง (ราก)
14.ฟักข้าวสรรพคุณทางยา ใบช่วยถอนพิษอักเสบ (ใบ)
15.ช่วยแก้พิษ แก้ฝี (ใบ)
16.ช่วยแก้ฝีมะม่วง (ใบ)
17.ฟักข้าวสรรพคุณ ใบช่วยแก้หูด (ใบ)
18.เมล็ดฟักข้าว สามารถนำมาใช้แทนเมล็ดแสลงใจได้ (โกฐละกลิ้ง)
